Fraxinus uhdei, el fresnu montés mexicanu ye una especie botánica de planta con flor d'árboles na familia de les oleacees. Ye tamién conocíu como urapan en Colombia, siendo bien común na área urbana de Bogotá.
Ye nativa de Méxicu y de Guatemala.[1]
Ye un árbol d'hasta 35 m d'altor, copa irregular, xamasca deciduo; fueyes opuestes, pinnaes compuestes, folíolos finamente serruchaos; flores monoicas en panícules grandes de 13-20 cm de llargu. Granes alaes (sámaras) y con forma de paleta, de 2,5 a 4 cm de llargu; frutos 1-aláu. Fructifica a fines de branu.
Los síntomes del dieback de urapan inclúin amarilleo de fueyes, poques fueyes y patrones inusuales de la nueva crecedera de corones y de menos comúnmente nos tueros de los árboles maduros, que de cutiu dan a la xamasca un aspeutu copetudo. Estos síntomes son similares a los de mariellos de la ceniza, de la enfermedá Phytoplasma atopada en Norteamérica y especialmente el nordés d'EE. XX. y (Sinclair y Griffiths, 1996).
Árboles de urapan con síntomes similares del dieback reparáronse en Bogotá, Medellín, Pereira, Manizales en Colombia y en Quito, Ecuador. Usando DAPI que s'enllordiaba y PCR, infeición del Phytoplasma, coles amueses d'estos árboles, l'ADN amplificada del phytoplasma por PCR usando les cartiyes universales P1/Tint y R16/R2 (Smart y otros del rDNA 16S., 1996; Lee y otros., 1993). Un productu específicu del phytoplasma de 1200 pares baxos (llograos usando'l par R16/R2) foi ordenáu y demostráu a la homoloxía de la parte'l 94% col xen 16sRNA (númberu d'accesu de GenBank AF105315) de los mariellos de la ceniza (AshY3).
Hai poca información sobre enfermedaes de F. udhei pero nun hai indicación de nengunes otres causes de los síntomes carauterísticos de mariellu ceniza. En mayu de 2000 un exame de 50 árboles a partir de siete lugar en Bogotá, el 48% tenía síntomes moderaos, el 52% foi afeutáu seriamente pola enfermedá. Esto confirma l'apaición de mariellu ceniza fora de Norteamérica y tien significación considerable pa les especies de Fraxinus que se llanten estensamente en plantes urbanes y rurales.
Esta especie ye popular como árbol de solombra en cais, parques y patios. La so madera ye similar a la del fresnu blancu (Fraxinus americana), color de roxu a castañal pálida, poros grandes y fibra recta. Nun s'esplota por cuenta de la so escasez. Usar pa bates de béisbol, raquetes de tenis, artesaníes, instrumentos, muebles, construcción, pisos, puntales de mina, bigornies de zapatos, chapa. Ye bono de serruchar, cepillar y trabayar a máquina. El so pesu específicu ye de 500 kg/m³, y l'encoyimientu ye menor qu'el de la mayoría de les maderes.
El so principal usu melecinal ye pa baxar la fiebre. Con tal propósitu utilízase'l cocimientu de les fueyes o corteza al que se-y amiesta zusmiu de llimón tienru (Citrus aurantifolia). D'esti cocimientu, encamiéntase tomar una taza diariamente, n'ayunes cuando les fiebres son causaes por paludismu y otres que puedan debese al tifo.
Amás, suxúrese aplicar la corteza macerada n'agua pa combatir los empeines, que son una especie d'eczema que causa picazón y pon la piel colorao y aspro, alcontraos na cabeza y la piel. Entemecida la corteza con zusmiu de llimón, aplícase sobre la piel pa quitar los llurdios producíos pol mal del pintu, que ye como una treponematosis aguda o crónica, que se caracteriza por mancadures cutanees non ulceroses, y darréu hai despigmentación de la piel, sobremanera nes muñeques y manes, anque tamién nos pies y todíos.
Tamién s'empleguen les fueyes o la corteza en cocimientu: tomáu como té pa la tos; bebíu por 40 díes como enagua d'usu, contra la rabia; y amestándo-y sal pa llavar feríes esternes.
Méntase-y, como útil para fories o "chorrillo", infeiciones intestinales, tos, reumes, mal d'orín, dolor d'oyíos, diabetes, debilidá o anemies. Dellos autores mentar como purgante. Contra'l cólera porcín, mordedures de culiebres n'animales (Estáu de Guerrero).
A principios del sieglu XVIII, Juan de Esteyneffer utiliza'l llicor que destila pa solliviar el dolor d'oyíu y la sordera.
Más información apaez hasta'l sieglu XX, cuando Maximino Martínez reportar como eupépticu.[2]
Fraxinus uhdei describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Botanische Jahrbücher für Systematik, Pflanzengeschichte und Pflanzengeographie 40(2): 221. 1907.[3]
Fraxinus: nome xenéricu que ye'l nome en llatín clásicu d'esti xéneru.[4]
uhdei: epítetu
!["Modifica]("https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Notification-icon-Wikidata-logo.svg/18px-Notification-icon-Wikidata-logo.svg.png"){kind=icon}
.!["Cymbidium]("https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Cymbidium_Clarisse_Austin_%27Best_Pink%27_Flowers_2000px.JPG/50px-Cymbidium_Clarisse_Austin_%27Best_Pink%27_Flowers_2000px.JPG")
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. Fraxinus uhdei, el fresnu montés mexicanu ye una especie botánica de planta con flor d'árboles na familia de les oleacees. Ye tamién conocíu como urapan en Colombia, siendo bien común na área urbana de Bogotá.
!["]("http://ast.wikipedia.org/wiki/Ficheru:Starr_030405-0011_Fraxinus_uhdei.jpg")
Fueyes. !["]("http://ast.wikipedia.org/wiki/Ficheru:Starr_030405-0078_Fraxinus_uhdei.jpg")
Vista del árbol. !["]("http://ast.wikipedia.org/wiki/Ficheru:Starr_051016-4847_Fraxinus_uhdei.jpg")
Nel so hábitat. !["]("http://ast.wikipedia.org/wiki/Ficheru:Starr_041219-1748_Fraxinus_uhdei.jpg")
Arbolea.
